Skip to main content
Category

Supstansianan adiktivo

Base

By Supstansianan adiktivo

Base

Kiko ta base?

Base tambe yamá crack ta un derivado for di kokaina. Kokaina ta un droga ku ta bin den un puiru blanku ku ta ser inhalá via di nanishi. Base ta mes un droga pero esaki ta ser humá. Pa e kokaina por bira base e ta pasa dor di un proseso di preparashon. Kokaina ta wòrdu mesklá ku awa, amoniak i bikarbonato di sodio. Despues e produkto ta wòrdu filtrá i loke keda ta crackòf base. Base ta bira huma na 90oC i e ora ei si bo por hum’é. Hopi biaha durante e proseso pa traha base, e persona ta hinka otro kímikonan aden ku ta hopi dañino pa bo seleber i bo órganonan. Esakinan por ta supstan- sianan manera: aceton, gasolin, zür i diferente otro ásido; manera por ehèm- pel esun di bateria di outo.

Kon e ta wòrdu usa?

Base ta wòrdu usa via di un pipa, kuchara òf riba papel di aluminio. E persona ta hinka e base den un pipa, e ta keinta e pipa i inhalá e produkto via di e pipa. Òf e persona ta pone un pida base riba un papel di aluminio anto keinta e produkto bou di e papel aluminio ku un lighter. E base ta evap- orá i e huma ta wòrdu inhalá, via un pipa.

Efekto físko di base

Efekto di base i kokaina den bo kurpa ta meskos. Pero ora bo inhalá kokaina promé e mester bai e kurason i despues e ta bai den e pulmon. En kambio ora e persona huma e base, den un biaha un kantidat di sup- stansha ta yega na e seleber i e ta hasi un efekto inmediato. E persona ta sinti e efekto di e base despues di 7 pa 10 sekònde ku el a inhal’é. Dor di esei efekto di base ta hopi mas fuerte i e riesgonan dor di uso di base ta mas haltu kompará ku kokaina. Base meskos ku kokaina ta okashoná konsekuensha den e kurason, depreshon i pèrdida di peso. Usadó di baseno ta sinti ora nan ta kansa anto nan ta sigui usa konstantemente te pasa nan límite. Nan ta sigui usa te ora nan ta totalmente agotá.

Efekto mental di base

Base ta oumentá e dopamina den e seleber. Dopamina ta un “neurotrans- mitter’ den nos seleber ku ta sòru di aktivá e sistema di plaser. P’esei e per- sona ku ta sinti un efekto di high ora e usa base. E dependensia mental ta hopi fuerte. Ora e efekto di base baha despues di 5 minüt, e persona ta sinti’é asina malu ku e ta bai usa mesora pa e skapa for di e sentimentu malu aki.

Adikshon na base

Uso di base ta adiktivo. Banda di heroina i nikotina, base ta un di e supstan- shanan mas adiktivo. E high ta inmediato i hopi plasentero pero su durashon ta poko. Dor ku su efekto ta dura asina kòrtiku e usadó ta kai den un crashhopi lihé, anto e usadó ke usa mes ora i tras di otro.

Toleransia

Toreransia ta na momentu ku e persona kustumá ku e droga i e mester usa un kantidat mas haltu pa alkansá e mesun efekto ku e promé biaha. E per- sona ku ta usa base, ta sinti toleransia agudo. E promé dósis ta produsí un sensashon di plaser intenso, pero e efektonan di esaki ta bira ménos ora e usa di dos biaha. E persona ke sinti e mes un efekto i ta p’esei e mester usa un kantidat mas haltu di base.

Síntoma di apstinensia

Depreshon fuerte, doló, kansansio, debilidat i mal soño ta e síntomanan ku e persona ta keda sinti durante hopi tempu. Den e periodo aki e persona ta sinti un deseo fuerte pa usa base.

“Overdosis”

E uso di base por hiba un persona na overdosis. I esaki lo por resultá fatal. E motibunan ku un hende por fayesé ta dor di:
1. E uso di base ta sera bo ardunan i arterianan, bo preshon di sanger ta subi dor. Esaki por okashoná un atake selebral i atake di kurason.
2. Depreshon di respirashon.
3. Atakenan elíptiko. Esakinan por ta un tras di otro i dor di esaki e por kousa morto.

Efektonan riba termino largu

E efektonan ta meskos ku na kokaina pero e riesgo ta mas grandi ora bo usabase. Banda di okashoná adikshon, e persona lo tin e siguiente konsekuenshanan:
• Pulmon
Base ta iritá i daña garganta i pulmon. Usadónan di base hopi biaha tin doló den pechu. Nan ta tosa hopi i tin doló di garganta. Tin biaha esaki ta kombiná ku un sleim kolo maron òf pretu. E funshon di e pulmon ta bai atras i nan por haña bronkítis króniko. E dañonan di pulmon ta bira tin biaha asina grave ku e no ta rekuperá.
• Baha di peso
Base ta baha e gana di kome. E kurpa ta pèrdè peso i e usadó ta keda hopi kansá.
• Problema pa drumi
Usadó di base tin hopi problema pa drumi i kansansio króniko.
• Kueru
Usadó di base tin problema ku lepnan ta bira hopi seku ku por kibra i nan stèm ta bai atras. Esaki dor di ku e base ta dof e garganta. Tambe nan por haña kimá den nan kara dor ku e huma di base ku ta bai den nan kara.
• Problema mental
Tin un riesgo haltu ku usadó di base ta bira paranoia, e ta sufri di miedu i depreshon.

Alkohol

By Supstansianan adiktivo

Alkohòl

Kiko ta Alkòhòl?

Aki na Kòrsou i hopi parti di mundu alkòhòl ta un droga legal.
Alkòhòl ta un likido sin koló i sin sabor. Tin bebida ku kontené alkòhòl, pa ta mas eksakto: Ethanol.

Alkohól ta sali for di un proseso di fermentashon di likido ku tin suku, manera:
• Grano,ku ta ser usá pa traha serbes i wiski.
• Fruta, manera dreifi ku ta ser usá pa traha biña i koñak.
• Batata, ku ta ser usá pa produsí vodka.
• Suku di kaña,ku ta ser usá pa traha ròm.

E bebida alkohóliko ta un meskla di alkòhòl ku awa i otro ingredientenan pa dun’é sabor.

  • Serbes ta kontené mas o ménos 5% di alkòhòl puru, mes tantu ku un bebida manera un Breezer.
  • Biña por kuminsá for di 9% i bebida stèrki tin 35% alkòhòl puru. Pero si basha kada un dje bebidanan aki den nan mes tamaño di glas, kada glas lo kontené mesun tantu alkòhòl.

Kiko ta e efektonan di alkòhòl?

Por lo general nos ta bebe alkòhòl paso- bra nos ta hañ’é dushi i e ta forma parti dje ambiente. Uzo moderá di alkòhòl por lo general no tin konsekuensha serio pa bo salú. Pero abuzu di alkòhòl si por afektá bo salú fisiko i mental.

Efekto riba bo kurpa

E efekto aki ta dependé e.o. di e kantidat di alkòhòl ku bo bebe, bo peso, bo sekso i e frekuensha ku bo sa bebe. Alkòhòl ta pasa di bo boka bai bo stoma i tripa, kaminda e sanger ta apsorbé. E sanger ta hiba alkòhòl pa tur parti di bo kurpa, pues tambe na e seleber. Den komienso ora alkòhòl yega e serebro bo ta sinti kon- tentu i ku mas pèp. P’esei hende ta kere ku alkòhòl ta duna energia. Pero en realidat e ta ‘vèrdof’ bo, pues a lo largu bo konsentrashon ta baha i bo ta pensa i reakshoná mas poko poko. Despues di un par di glas di un bebida alkohóliko, e persona su estado di animo, bista, oido i kordinashon motoriko ta ser afektá negativamente.

Parti di e efektonan ta ku bo por haña:
• Bo wowo ta bira kòrá, bo rosea, sodó i urina ta kuminsa hole alkòhòl.
• Bo por sinti bo mes laf, malu i asta ku gana di saka (wayabá).
• Ora di drumi bo ta pega soño lihé pero bo ta drumi malu i lanta kansá.
• Alkòhòl ta afektá bo memoria i bo por haña un black-out. Esei kemen ku bo no ta kòrda kiko a sosodé durante e oranan ku bo a bebe alkòhol.
• Bo igra ta konsidera alkòhòl komo un venenu i e ta traha duru pa sak’é for di bo kurpa. Pa kada glas di alkòhòl ku bo bebe bo igra ta tuma un ora te un ora i mei pa sak’é bèk. Mas bo bebe, mas tempu e igra lo tuma i no tin manera pa laga e proseso aki kana mas lihé. Bebe awa, baña ku awa frui, bebe kòfi òf kana no ta yuda. E igra ta saka 95% di alkòhòl for dje kurpa, e sobra 5% ta sali via rosea, sodó i urina.

Efekto riba bo mente

Alkòhòl tin efekto riba bo estado di animo i bo komportashon. Alkòhòl ta verdof bo seleber. Pesei tin hende ku ta kai den koma pa motibu di uso eksesivo di alkòhòl.

Bou di influensha di alkòhòl bo por bisa òf hasi kos ku ta duel bo despues. Por ehèmpel si bo ta fuma bo tin e tendensia di tene relashon seksual sin protekshon. Alkòhòl por pone bo aktua agresivo, loke por trese pleitu, bringamentu i destrukshon. Tambe bo tin chèns di kousa of resultá enbolbí den aksidente di outo. Bou di in- fluensha bo no sa kiko ta pasa ku bo i por ehèmpel hende por abuzá di bo mas fasil.

Abuzu di alkòhòl a largo plaso tin e.o. siguiente konsekuenshanan:

  • Ta iritá bo wowo i por afektá bo bista.
  • Preshon haltu i batimentu di kurason.
  • Kanser den boka, garganta, slòkdarm, pechu, igra i tripal Derame selebral.
  • Iritashon inkurabel na igra.
  • Impotensia.

Kiko alkòhòl ta hasi ku bo seleber?

Un persona ku ta abuza di alkòhòl durante hopi aña por kousa dañonan serio den nan seleber. Manera por èhèmpel sindrome Wernicke-Korsakoff ku ta un malesa ku ta kousa konfushon mental, parálisis di e nervionan ku ta move wowo i difikultat pa kordiná muskulo.

Tene kuenta tambe ku lo siguiente:

Si bo ta na estado alkòhòl por strobe kresementu di e beibi, e ta afektá desaroyo di su sistema nervioso i por kousa retardo mental. Tambe bo por pèrdè bo yu. Mama ku ta bebe alkòhòl i duna pechu, ta pasa alkòhòl pa e beibi.

  • Ta peligroso pa usa alkòhòl kombiná ku remedi pa drumi òf kalmante. Alkòhòl riba su mes ta vèrdof bo kaba i huntu ku e remedi, e efekto ta bira hopi mas fuerte.
  • Alkòhòl den kombinashon ku droga ta peligroso i por ta fatal. Tin droga ta ponebo sinti mas fuma. Otro tipo di droga ta kita e efekto di sinti bo fuma i dor di esei bo ta kere ku bo por sigui bebe. Kombinashon di droga i alkòhòl por pone hende bira miedoso òf agresivo. Tambe bo por bira sikótiko (bo ta imaginá, mira, sinti i hole kosnan ku no tei);
  • Bo por sinti ku bo mester bebe kada biaha mas alkòhòl pa sinti mesun efekto “dushi”;
  • Mal uso di alkòhòl por hasi bo adikto. Adikshon na alkòhòl ta un malesa ku ta desaroyá gradualmente. Bo tin problema ku alkòhòl ora:

    1. bo ta sinti bo anshá dor di e gana iresistibel pa bebe
    2. ora bo ta pèrdè kòntròl: bo no por stòp di bebe despues di dal un òf dos “drinks”
    3. ora bo mester bebe pa por funshoná, por ehempel traha
    4. ora e bebementu ta strobabo di karga bo responsabilidatnan familiar, sosial i di trabou

    Meskos ku tur otro adikshon, alkoholismo ta eksigí tratamentu profeshonal. Si bo tin problema ku alkòhòl yama i traha un sita pa guia i tratamentu. Mèldu bo mes serka nos.

XTC

By Supstansianan adiktivo

XTC

Kiko ta ecstasy?

Ecstasy (XTC) ta un píldora òf puiru manera kristal ku ta kontené e droga3,4-methylenedioxy-methamphetamine (MDMA). MDMA ta nòmber kímiko pa e supstansia aktivo di ecstasy i e ta pertenesé na e grupo di droga: anfe- tamina, ku ta un droga smulante. E ta subi e akvidat kímiko den e seleber.

Nan ta yama MDMA; “M” òf Molly anto ecstasy: XTC òf X.
Píldoranan di ecstasy tin diferente koló i hopi biaha nan tin un logo òf un pintura riba dje. Hopi biaha ecstasy ta wòrdu usá na fiesta, p’esei e ta konosí komo un partydrug.

Kon ecstasy ta wòrdu usá?

E píldora, puiru di MDMA i kristal ta wòrdu usá di forma oral, ku mayoria biaha un slòk di bibida su tras. Tin hende ku ta lemb’é. Ecstasy ta pasa den bo stoma i via di bo tripa e ta drenta den bo sanger. Ora e yega na bo sele- ber, bo ta sinti ku bo ta bou di influensha. Bo ta sinti su efekto entre mei ora i un ora. Ora bo usa e puiru e efekto ta yega mas lihé. Despues di 4 ora su efekto ta baha i e ora ei bo ta sinti bo down. E persona ta sinti’é kansá, deprimí i sin ánimo.

Kiko ta e efektonan mental di ecstasy?

MDMA (ecstasy) ta stimulá e produkshon di sierto supstansia den bo seleber. Dor di esaki bo ta sinti kambio den e estado di konsiensia i tambe bo ta sinti un efekto eufóriko. Dor ecstasy bo ta haña hopi energia i un sintimentu di felisidat. Ademas e ta kousa un efekto ku bo ta haña mas nesesidat di tin kontakto ku otro hende. Bou di efekto di ecstasy bo ta eksperimentá un sinti- mentu di ta enamorá. Muzik ta zona mas dushi i ademas dor ku bo tin hopi energia, bo por keda baila pa oranan largu, manera ku den un trans bo ta.

Konsekuensia dor di uso di ecstasy

E dianan despues di uso, bo por haña sakamentu durante 2 dia. I dor ku hopi biaha ecstasy ta wòrdu usá den wikènt, e dia ku mas bo ta sinti malu ta riba djamars. E dia aki bo ta haña ademas síntomanan di depreshon.

Riesgonan fîsiko dor di uso di ecstasy

E supstansia MDMA ta afektá e regulashon di temperatura den bo kurpa. Dor di ecstasy e temperatura di bo kurpa ta subi i bo ta kuminsá soda. Si banda di esei ta hasi kalor i bo ta bebe tiki awa, bo temperatura di kurpa ta subi dimás, bo ta pèrdè muchu vògt i bo kurpa ta seka. Tin hende ku dor di esaki no ta orina sufisiente. Tin otro hende ku dor ku nan ta haña hopi set, nan ta bebe demasiado awa. E awa dimás ta intoksiká bo.

Ora bo usa ecstasy den un kantidat muchu haltu, bo ta haña doló di kabes hopi fuerte i bo ta maria. Tambe bo ta haña gana di saka, batimentu di kura- son, preshon di sanger abou, keintura haltu i problemanan di koordinashon di moveshon. Tin hende ta haña un sintimentu ku e mundu no ta real. Tin kasonan ku uso di ecstasy a terminá na morto.

Riesgonan sikológiko dor di uso di ecstasy

Dor ku ecstasy ta un píldora, bo no sa sigur kiko presis bo ta guli. Si den píldora tin otro supstansianan straño, esakinan por kousa diferente efekto negativo. Tin biaha ta trata di supstansianan manera speed, kafeina òf supstansianan ku ta deprimí bo sistema nervioso.

Tur esakinan por kousa problemanan di memoria, problema pa konsentrá, depreshon i tambe e persona por hañ’é ku un bista trubel. Dor ku bo preshon di sanger ta subi, bo tin riesgo di haña un ataka selebral. Tin hende ku ta sinti nan mes un tiki malu, pero otro hende ta sinti nan mes iritá, ku doló di kabes, mariá, kansá i ku problema ku drumimentu.

Efektonan riba tèrmino largu

Hopi usadó di ecstasy ta bira depresivo segun tempu pasa. Nan ta haña un sintimentu di bashí, nan no ta mira e nifikashon di bida, nan ta sinti miedu i tambe nan por haña reakshonnan di pániko.
Hopi tin pensamentunan di paranoia i problema pa drumi. Ecstasy por daña e nir i e igra. Usadónan di ecstasy ta haña grip i haña infekshon mas lihé.

Ecstasy i bo seleber

Ecstasy ta afektá e balansa di manera negativo di e sierto supstansianan den bo seleber. Un persona ku ta usa ecstasy un biaha pa luna òf mas frekuente, lo ripará ku e kick di ecstasy kada biaha ta bira ménos. Usa mas kantidat diecstasy no lo yuda pa e efekto positivo oumentá.

Adikshon/Dependensia mental

Ecstasy por okashoná dependensia mental. Esaki ta sosodé na momento ku un persona no ta haña leuk mas pa sali sin usa ecstasy. E gana di usa ta asosiá ku e gana di sali, baila i tin kontakto ku otro hende. E gana aki por dura algun luna despues ku e persona a stòp di usa ecstasy. Un trigger por lanta e gana di usa ecstasy di nobo. Un trigger ta un lugá, un ambiente, un situashon òf un hende ku ta aktivá e gana di usa.

Kon bo por rekonosé un hende ku a usa ecstasy?

Un hende ku ta usa ecstasy por tin e siguiente síntomanan:

  • E persona ta relahá i e no ta mustra preokupashon.
  • E persona tin gana di aserká otro hende físikamente.
  • E persona ta yen di energia, hopi aktivo, sinti euforia i ta papia hopil Pupila di wowo ta grandi.
  • Ke baila i por keda baila durante hopi ora.

Un kantidat di uso haltu di ecstasy por kousa:

  • Halusinashon
  • Desorientashon
  • Miedu/Angustia

Kokaina

By Supstansianan adiktivo

Kokaina

Kiko e ta?

Kokaina ta bini di un mata ku ta krese na Sur Amerika. E ta mihó konosí komo “coke” kual ta un puiru blanku kristalino. E tin un smak poko beter. Nan sa yam’é: koka, blanku, snow, puiru di oro (golddust), mangel pe nanishi (snow- candy), puiru di plaser (joy powder). Usadonan ta inhalé via nanishi (sneif), òf ta usa angua pa inyekté den sanger. Uso di angua no ta popular aki na Kòrsou. Tin hende ta mesklé ku tabako, e ta duna un efekto fuerte i korto. Kokaina tin un influensha fuerte riba nos seleber. E ta liberá dopamina, sero- tonina i noradrenalina. Debí na e dopamina i serotonina e usadó ta sinti su mes dushi i bon, e noraderenalina ta duna energia. Na momentu di uzo e ta bai direkto den bo sanger i bo ta kuminsá sinti e efekto di dje.

Kiko ta su efektonan?

E efekto di kokaina ta dependé entre otro di:
• 
Kondishon físiko di e persona;
• Kantidat ku ta wòrdu usá
• Sistema di usa (si ta sneif óf ta hasi uso di angua)

Na momentu ku bo hasi uso di kokaina, e ta stimulá bo sistema nervioso mesora. Esaki ta pone ku bo preshon ta subi, kurason ta bati mas duru, bo vena ta sera i bo ta hala rosea mas purá. E ta dunabu energia i ta vèrdof bo, pues bo no ta sinti ku bo ta kansá òf ku bo tin hamber. E usadó ta sinti su mes kontentu i ta sinti ku e por kue mundu ku man. Di otro un banda e uso di kokaina ta trese un kambio den bo karakter dor di hasibu un hende egoista, arogante i swak. Otro efekto di e kokaina ta ku e ta dunabo e sensashon di tin hopi kurashi. Debí na e pensamentu ku bo mes por tur kos

i ku bo no tin mester di yudansa, bo ta isolá bo mes for di hende. E ta trese algun efekto i influensha pa ku nos kurpa. E efektonan ku e kokaina ta ehersé ta riba termino kòrtiku i largu.

E konsekuenshanan físiko i mental di uso di kokaina ta:

  • Bo ta haña batimentu di kurason.
  • E ta influenshá bo manera di aktua i pensa dor ku kokaina ta lagabu halusiná.
  • Si bo hasi uso di kokaina huntu ku alkòhòl bo kurason lo bati mas duru ku normal, tambe e por afektá bo pankreas
  • E ta okashoná doló di kabes.
  • E ta subi bo preshon di sanger.
  • Bo nanishi ta kuminsá basha awa i nanishi será, problema ku gulimentu, stèm heis, nanishi ku ta sangra, herida rondó di nanishi, lep i den boka.l Bo ta sinti bo mes hanshá, nervioso i deprimí.
  • Difikultat ku drumimentu.
  • Bo lo por haña daño na wesu di bo nanishi.
  • Bo ta pèrdè peso i smak pa kome.
  • Bo por hañabu ku impotensia.
  • Atake di djimpi severo.
  • Mas bo usa kokaina, mas bo mente ta bai mas patras.
  • Paranoia; bo ta deskonfiá tur hende i bo ta bira fasilmente jalurs.
  • E ta hasibu adikto, mas aun ora bo ta kombiné ku alkohòl
  • Uso di angua ta trese ta hinkabo den riesgo di haña infekshon, herida òf aids. Tambe e sanger por koha (forma klòmpi).

Uso frekuente ta pone ku e persona ta neglishá su mes, su famia i trabou. E ta gasta mayoria di su sèn na e bisio aki. E ta pèrdè interes den tur kos, asta den e kosnan ku normal e ta gusta, manera su hòbinan. Kokaina ta kambia bo personalidat, i esaki ta afektá tur bo sernan kerí.

Tur efekto ariba menshoná ta mas serio, si e usadó tin kurason debil, preshon haltu, ta sufri di epilepsia òf tin malu di suku.

E imágenan aki ta mustra funshonamentu di diferente seleber. E promé imágen ta seleber ku ta funshoná nòrmal sin droga. Hopi koló hel riba e imágen kemen ku tin hopi aktividat na nivel selebral. E di dos imágen ta mus- tra un seleber di un persona adikto na kokaina, pero ku no a usa durante 10 dia anto e di tres imagen ta mustra un persona ku a stòp di usa durante 100 dia. Ora un hende stòp ku su uso di kokaina, e aktividat i funshonamentu selebral ta aumentá durante su rekuperashon.

P’esei nunka ta lat pa bo stòp ku bo uso di kokaina. Tuma kontakto ku FMA pa haña yudansa i logra un bida ku éksito

Tabako

By Supstansianan adiktivo

Nikotina

Kiko ta nikotina?

Nikotina ta un supstansia ku ta sali for di mata di tabako (Nicotiana Tabacu). Nikotina ta influensiá bo sistema nèrvioso sentral. Ora bo inhalá nikotina, e ta kousa entre otro un sensashon “dushi”. I ta p’esei nikotina ta e supstansia adiktivo den tabako.

Despues di shete sekònde ku bo inhalá nikotina, e ta yega na bo seleber i bo ta sinti su efektonan. E efekto di nikotina aki ta dura 20 minüt. Despues di 8 ora, mitar di e nikotina a sali for di bo kurpa.

Kiko ta e efektonan di nikotina?

Nikotina ta kousa efektonan mental i físiko.

Efektonan mental manera:

  • Subi bo estado di animo
  • Trankilisá bo i relahá bo
  • Subi bo siguridat propio
  • Subi bo konsentrashon
  • Bo ta sinti intrankilidat ora e nivel di nikotina baha

Efektonan fisiko manera:

  • E ta pone bo kurason bati mas lihé
  • E ta subi bo preshon di sanger
  • E ta baha bo temperatura na man i pia
  • E ta pone bo hala rosea mas lihé
  • E ta daña bo vena i ardu

Dikon humamentu ta asina adiktivo?

Despues di huma un òf mas sigaria, bo por bira adikto. Dikon? Esaki ta kousá dor di Nikotina. Nikotina ta similar na un supstansia ku bo kurpa mes ta pro- dusí i ku ta lagabo sinti “dushi”. Un humadó no por sin sigaria pasó e mester di esaki pa e por sintié bon.

Na 2009 un grupo di eksperto a kategorisá e droganan segun e riesgo di adikshon ku nan tin. Tabako tabata un di e supstansianan mas adiktivo despues di heroina i “crack”. Metamfetamina, kokaina i alkohòl a skor mas abou ku tabako. Den un otro investigashon na Merka a sali ku tabako tin un probabilidat mas haltu (32%) pa kousa adikshon kompará ku heroina (23%).

Sirkulo visioso

Uso di tabako ta kousa intrankilidat. Dor di hasi uso di tabako, e intrankilidat ta kita temporalmente. Dor di sigui huma, bo kurpa ta kustumá na e nikotina. E sintimentu di intrankilidat ta oumentá dor di falta di nikotina i e nesesidat pa huma ta bira mas.

Nivel di nikotina den sanger

Bo kurpa ta kustumbrá lihé na nikotina. E nikotina den sanger mester keda na un sierto nivel. Ora e nivel di nikotina aki baha den bo sanger, bo ta sinti intrankilidat i falta di konsentrashon. I ora bo huma e sintimentu di trankilidat ta bin bèk pa un ratu. Esaki ta dor ku e nivel di nikotina den sanger ta subi bèk. Hopi hende ta bisa ku nan ta huma pa bira trankil pero kisas nan no ta konsiente ku e kousa di nan ten- shon i intrankilidat ta resultado di a huma sigaria promé.

Asosiashon

Dor di huma diariamente i na diferente lugá, bo ta kuminsá asosiá lugánan ku e sintimentu “dushi” di humamentu. Ora bo yega na e mes un lugá òf topa ku e mes un persona, bo ta kòrda riba humamentu anto bo deseo pa huma ta oumentá.

Kambio den bo seleber

Bo seleber tin hopi kos ku ta kambia dor di humamentu. Dor di esei, bo se- leber por duna ménos resistensia na e impulso pa stòp di huma. Aunke bo ta plania pa bai stòp, tòg bo ta sigui huma.

Kua ta e konsekuensianan di huma sigaria?

Huma sigaria ta dañino pa bo salú debí na e supstansianan tóksiko ku bo ta hala aden. Den tabako tin mas ku 4000 ingrediente kímiko, di kua sigur 40 ta stimulá e malesa di kanser. Hopi hende ta pensa mesora den kanser na pulmon, pero no ta solamente esei so humamentu di sigaria por kousa. E ta afektá bo kueru, bo seleber i bo seksualidat.

E tres supstansianan ku ta okashoná mas malesa ta: nikotina, ter i “kool- monoxide”. Tin biaha bo ta ripará efekto negativo riba bo salú mes ora dor ku bo ta tosa hopi òf kansa lihé ora bo ta hasiendo deporte òf subi trapi. Tin otro hende ku no ta ripará e efektonan mes ora pero despues di algun aña.

  • Ter ta okashoná: Bronkítis, enfisema na pulmon, kanser na pulmon, na garganta i na tripa entre otro.
  • “Koolmonoxide” ta baha bo kondishon di salú: Problema di kurashon i ardu, infarto selebral
  • Nikotina por okashoná adikshon i preshon haltu.

Kiko ta pasa ora bo ta un humadó pasivo?

E persona ku ta huma sigaria ta ekshalá 85% di e huma. Ora bo ta banda di e persona bo tambe inhalá e supstansianan tóksiko ku tin den tabako. Esaki- nan ta hasi daño na bo salú. Ora bo ta un humadó pasivo bo chèns pa haña kanser na pulmon ta subi ku 20% te 30%. Huma pasivamente un ora pa siman ta subi e chèns pa haña un infarto di kurason ku 15%. P’esei ta importante pa bo bisa e humadó di sigaria ku bo tin molèster di nan huma.

Benefisio di stòp di huma.

Kiko ta e kosnan positivo ku lo bo ripara ora bo stòp?
Si bo ta humando i bo ta pensando pa stòp ku esaki, FMA ke motivá bo hasi esaki.
Hendenan ku a stòp di huma pa algun siman, a nombra e siguiente benefisionan:
• Mi ta sinti mi mes orguyoso di a stòp.
• Mi ta sobra mas sèn.
• Mi kondishon físiko i salú ta mihó.
• Mi por pruf i hole mas mihó.
• Mi ta sinti mi mas kontentu.
• Mi por hala rosea mas fásil.
• Mi ta un bon ehèmpel pa mi yunan i ñetunan.
• Mi kueru i djente ta mas bunita.
• Mi famia ta kontentu ku ma stòp.
• Otro hende no tin molèster mas di e huma di sigaria.
• Mi no ta tosa mas.
• Mi boka ta hole dushi.
• Mi kas ta mas limpi.
• Mi mannan i pianan tin un temperatura normal.
• Mi ta sobra mas tempu pa hasi otro kos.

Mariwana

By Supstansianan adiktivo

Mariwana

Kiko ta mariwana?

Mariwana ta flor i blachi machiká di e mata di Hènep mihó konosí komo Cannabis. E koló di e mariwana por varia entre bèrdè -maron of hel, dependé di su pais di origen i tambe e kalidat. Tin diferente tipo di mariwana manera p.e. ‘skunk’, ‘kolombiano’, ‘djama’, ‘Krioyo’ i ‘K2’. Un ta mas fuerte ku e otro, dependé e konsentrashon di elemento/ ingrediente sikoaktivo (THC) den e supstansia.

Delta -9- Tetrahydrocannabinòl mihó konosí komo THC ta un elemento siko-aktivo importante den Mariwana. THC ta duna e usadó sintomanan sikoaktivo manera high, stoned, paranoia i halusinashon.

Mariwana sa ser yamá pitu, cheiba of djòint i tambe sa ser uzá aparte di sigaria, den diferente forma manera den pipa ku awa (bòng), den kuminda (space cake) òf den forma di te.

Ta repartí uzo den 2 parti; uzo medisinal i uzo rekreativo.

l. Uzo medisinal ta p.e. zeta di Cannabis (CBD olie).

Den e blachi i flor di e mata Cannabis ta saka e supstansia/ stof cannabidiol (CBD). E supstansia aki por tin benefisionan medisinal i sigun investigashonnan hasí e no tin efektonan sikoaktivo, pues e no ta kontene THC aden. E ta ser prosesá i bendé na zeta, kapsula of tambe den produktonan di p.e. kosmétika. Loke ta importante pa sa ta ku e produktonan aki, ta ser produsí pa industria ku tin pèrmit legal; ku ta nifiká ku nan tin outorisashon pa planta i kultivá.

Mas aleu, sa tin mariwana medisinal ku ta kontene tantu CBD i THC. Esaki ta ku preskripshon di dokter so un hende por us’e pa ku e periodo i kantidat defini. Pa proposito medisinal, e dokter lo duna e pashent mara na sierto malesa spesifiko i den e kaso aki e uso ta pa alivia sintoma (e no ta kura malesa).

 

2. Uzo rekreativo ta p.e. huma mariwana komo eskoho personal.

Den kaso di e mariwana rekreativo, ta kue e mata den su forma original pa huma entre otro. Pues, esaki ta kontene tantu CBD i THC aden.  THC ta e supstansia sikoaktivo ku por tin konsekuensianan negativo pe uzadó.

Aparte ku e uzo di Mariwana por hasi e uzadó adikto i krea dependensia pa sigui uza, e substansia siko-aktivo THC por kousa problemanan síkiko (malesa sikiatriko i depreshon), sikológiko i sosial. Tambe e THC por krea toleransia, esey kemen ku e persona ta subi su frekuensia di uzo of e ta uza kada bes un kantidat mas grandi pa e sinti e sensashon “dushi”. Tin biaha asta e persona ta kombiná e mariwana ku otro droganan (‘cocktail’) pa e por haña un mayor efekto mental.

Efekto di Mariwana

E efekto ku mariwana tin riba e uzadó ta dependé di tantu e konsentrashon di e elemento siko-aktivo THC i tambe e personalidat di e individuo, espektativa, e humor i e ambiente ku e uzadó ta uzando den dje.
• E konsentrashon di e elemento siko-aktivo THC ta dependé di e klima i temperatura na e sitio/ lugá di origen. Bou di klima i temperatura ta ser konsiderá: Solo, rayo di UV i lus. Mas kayente e temperatura of klima ta, mas haltu e konsentrashon di THC ta den e Mariwana.
• Si e uzado ta vulnerabel, p.e. e tin antesedente sikiátriko òf tin problema sikiatriko e elemento sikoaktivo THC por treger e mente lokual ta oka- shoná p.e. sentimentu di hansha, pániko, paranoia (deskonfiansa apnormal), depresividat, halusinashon (mira i sinti kos ku no tei) e.o. Tambe por tin fayo di memoria.
• E THC ta stimulá e estado emoshonal (sintimentu) ku e uzado tin na momentu ku e ta uzando mariwana.
• Hobennan bou di 18 aña ku ta uza mariwana, ta kore mas riesgo di haña problema sikiatriko, debí ku e seleber di e hoben ta den desaroyo ahinda.

Konsekuensia di mariwana

Tin diferente benefisio pa un persona ku no ta uza THC p.e.;

• Spar sèn
• Biba mas salú
• Libertat mental pasó bo no ta dependé di dje. ( Bo no tin adikshon)
• Un mihó salú mental (Prevení pèrdida di memoria, pániko, paranoia, depresividat, halusinashon)
• Bon memoria

Sea ku bo ta uzando e mariwana pa rekreashon, dibertishon, lubida problema, preshon di grupo, stress, haña kurashi, sintibu bon, sintibu liber, pa yena bo tempu, kita sentimentu di laf, paso bo ta kansá, pa drumi, pa evita rechaso, pa relahá (chill), pa sinti ku bo ta konta, pa kualke motibu ku bo por tin…… sa ku FMA tei pabo.

Serka nos tin trahadó sosialnan i sikologonan pa yudabu i sostenebu den guia òf tratamentu.

Sea liber di bo adikshon!