Skip to main content
All Posts By

FMA

20 aña servisio di departamentu Speransa

By Novedat

20 aña servisio di departamentu Speransa

Den novèmber 2002 a sera e úniko sentro di rehabilitashon profeshonal na Kòrsou, mihó konosí komo New Start di Pastor Grep. 

Fundashon pa Maneho di Adikshon (FMA) e momentu ei a hañ’e dilanti e realidat ku no tabatin un sentro di rehabilitashon profeshonal riba nos isla. 

Den estrecho kolaborashon ku Stichting De Hoop di Hulanda (ku a manda Dirk de Boer pa fungí komo direktor na Speransa), FMA a logra habri dia 15 di yanüari 2003 un sentro profeshonal na Sabana Cras (Fuik).

Komo e organisashon enkargá ku e parti di kòntròl pa ku tratamentu di adikshon di un forma profeshonal, FMA no por tabatin e sentro bou di su maneho. 

Enkonekshon ku esaki riba 16 di april 2003 a funda Stichting Speransa, di forma ku e maneho di e sentro no a kai mas bou di FMA. E fundashon a keda si bou di e kòntròl direkto di FMA.

Asina Fundashon Speransa un sentro di rehabilitashon ku ta duna kuido durante 24 ora, e tempu ei dunando tratamentu solamente na hende hòmber ku problema di adikshon a ser funda.

Speransa a kuminsá ku solamente 1 kliente na Sabana Cras. E sentro e tempu ei tabatin un kapasidat pa 12 persona risibí yudansa.

Riba 1 di aprel 2006 e sentro a muda bai na Hoogstraat 51 na Otrobanda. Kuantu di nos ta kòrda ainda e Monumento di Otrobanda. Einan por a tuma un kantidat di 30 kliente pa sigui tratamentu.

Na yanüari 2009 a kuminsá brinda e oportunidat pa hende muhé tambe por kuminsá risibí tratamentu. Esaki a bin ku su retonan, sinembargo Speransa a bai pa esaki.

Komienso di yanüari 2015 pa motibu ku gobiernu a redusí e subsidio, a baha e kantidat di klientenan ku por a ser tratá na 15 kliente.

Na yanüari 2015 a kuminsá na Speransa ku e tratamentu semi-residensial pa e klientenan. Kaminda banda di e opshon di keda interná, tabatin e opshon pa klientenan ku por sigui un tratamentu mitar dia di 9’or pa 12’or. 

Den mesun yanüari 2015 aki a kuminsá tambe ku tratmentu residensial i semi-residensial pa hóbennan di 12 pa 18 aña. Kual tambe tabata un reto agradabel pa Speransa.

Despues nos ta yega na aña 2018. E aña 2018 tabata un aña desisivo i di hopi kambio pa Speransa. Esaki komo gobiernu a bolbe kòrta den e subsidio ku tabata risibí.

Esaki a hiba na diferente desishon i kambionan grandi pa ku Speransa. Kual ta e siguientenan.

  • Den mart 2018 Speransa a hañ’é ta stòp ku e departamentu di hóben. Esaki tabatin komo konsekuensha ku mester a tuma despedida di algun trahadó.
  • Tabatin algun trahadó ku a ser trasladá pa otro departamentu.
  • Banda di esaki pa Speransa por a sigui dilanti i garantisá su eksistensia, e tabatin mester di yudansa. P’esei na ougùstùs 2018 Speransa a ser integrá den FMA. 
  • Di Fundashon Speransa a kambia bira FMA Speransa.
  • Na novèmber 2018 Speransa a muda pa e kas aktual na kaya Elisha. Ku por bisa sin duda algun di ta brinda e klientenan un ambiente trankil.
  • E kantidat di kliente ku por risibí yudansa a ser redusí na 10 kliente.

Durante e 20 añanan Speransa a pasa dor di hopi retonan, sinembargo semper a keda lucha pa sigui brinda e oportunidat pa e personanan ku mester di e guia i yudansa residensial i/òf semi-residensial por keda ku e posibilidat pa risibí esaki.

Esaki pa por sigui duna un speransa na kada un persona ku problema di adikshon.

Nos ta yama na promé luga Dios danki pa su intervenshon i yudansa durante tur e añanan tras di lomba i ta pidié pa e sigui yuda nos.

Tambe nos ke yama danki na kada un kliente, famia, instansha/kompanianan ku a duna nos e oportunidat i konfiansa pa por a yuda nan.

Anto last but not least nos ta yama danki na kada un trahadó ku a forma parti na Speransa, ku di un forma òf otro a kontribui, a pone su granito pa yuda i kontribui na e trabounan i alabes eksistensia di Speransa.

25 aña servisio di Dios Yudami

By Novedat

25 aña servisio di departamentu Dios Yudami

Nos ta agradesido i kontentu di por a selebrá den un seno chikí huntu ku klientenan i algun kolega i eks koleganan e echo ku e servisio ku departamentu Dios Yudami ta ofresé ta eksistí ya pa 25 aña kaba.

Nos por a pensa bèk kon tur kos a kuminsa i tambe para ketu riba plannan pa futuro pa departamentu Dios Yudami.

Gaming

By Kustumbernan adiktivo

Gaming

Gaming ta un forma di hunga interaktivo entre hende i kòmpiuter ku ta sosodé di un forma digital riba aparatonan elektróniko manera kòmpiuter, tèblet, telefòn òf e ‘game console’ mes manera Playstation, Xbox, Nintento, Wii. Gaming por tuma lugá tantu online i offline.

Online ta enserá ku e usuario:
– Ta konektá na internèt.
– Por kumpra/ download weganan digitalmente sin mester di un CD.
– Por kompetí ku hendenan rònt mundu mientras bo ta konektá na internèt.

Offline ta enserá ku e usuario:
– No mester ta konektá na internèt.
– Lo kumpra wega den forma di un CD por ehèmpel.
– Por kompetí ku amiga/unan personalmente den e mesun espasio sintá.

Bentahanan di game

Hungando moderá/ kontrolá, games por tin diferente efekto positivo den e usario su bida. Gaming por trese diferente bentaha riba diferente area pa e usuario manera:

Area kognitivo:
Tin weganan ku ta mehorá konsentrashon i atenshon. Weganan ku hopi akshon por asta yuda bo pensa adelantá i reakshoná lihé. E usario por siña tambe:
– Abilidat pa orientá i posishoná den un ambiente,
– Kapasidat pa analisá,
– Plania,
– Abilidat pa resolvé problema,
– Pensa solushonnan kreativo,
– Tuma desishon lihé,
– Abilidat pa hasi diferente tarea pareu,
– Kordinashon di man i wowo.

Area sikológiko:
Weganan ta trahá di tal forma ku e usuario ke hasi mas esfuerso pa por bira kada bia mas mihó. Weganan ta reta e usuario i alabes dun’é rekompensa i lag’é sinti éksito.
E echo ku e usuario ta bira kada bia mas mihó den e wega i ta logrando metanan di e wega, por subi su konfiansa propio.
Di e otro banda, e usuario ta siña tambe kon pa dil ku frakaso i ta yud’é subi su perseveransia.

Area emoshonal:
Un bentaha ku hopi usuario ta menshoná ta e echo ku e weganan ta plasentero. Game por yuda drecha beis i tambe e usuario por sinti su mes relahá i ta baha strès. Naturalmente por sosodé tambe ku e usuario ta rabia, zundra, te asta kibra su controller. Pasó banda di e parti plasentero, games por trigger/ saka hopi emoshon negativo manera:
– Frustrashon,
– Miedu,
– Tristesa,
– Nèrvio.

Games por yuda e usuario siña kon pa dil ku e emoshonnan aki mas mihó. Si e usuario keda rabiá, e chèns ta grandi ku e ta keda hasi e mesun fayonan òf ku e ta bai hunga mas malu. Si e usuario aseptá ku el a pèrdè i purba wak e situashon di otro manera, e por yud’é hunga mas mihó pa e por solushoná e problema òf logra e meta di e wega.

Area sosial:
Game ta un manera fásil pa drenta den kontakto ku hende di diferente edat na diferente parti di mundu. E usuario ta siña:
– Krea amistat nobo,
– Reinforsá amistatnan eksistente,
– Traha huntu,
– Yuda otro,
– Komuniká ku otro,
– Tuma liderasgo,
– I asta siña idioma nobo.

E punto prinsipal ta ku gaming por yuda un persona desaroyá diferente abilidat ku e por usa tantu na skol, trabou i den su bida diario. No opstante, gaming por sali for di kòntròl ku ta pone ku e usuario por eksperensiá desbentahanan di gaming.

Kiko ta/por hasi gaming adiktivo?

  • E wega tin bia no tin final, e ta keda bai nivel mas haltu ketu bai.
  • Tin wega ku ta baha bo di nivel si bo keda un kantidat di dia sin hunga.
  • Mas di nivel bo subi, mas efekto bo ta haña òf mas avatar, mas arma, etc.
  • Bo ta haña premio den e wega.
  • Si bo keda un kantidat di ora/ dia sin subi, e wega mes ta manda notifikashon pa bisa bo ku sea nan a sinti bo falta òf ku nan tin un reto pa bo.
  • E echo ku bo por ta konektá ku mundu si ta trata di online gaming, por hasié atraktivo pa kompetí i papia ku otro gamer internashonal, anto nan ta hende di bèrdat.

Desbentahanan di game

Na momento ku nos ta papia di desbentaha ta ora ku e uso ya ta saliendo òf a sali for di man. Na momento ku bon dimas ta bira malu. E gamer ta kuminsá eksperensiá efektonan negativo den su bida. Algun ehèmpel ta:

  • Ta game pa hopi ora largu sin kome un kuminda nutritivo. (Kisas e ta skohe pa sinta ku kumindanan prosesá i paketá pa ta mas fasil pa e sigui game. Esaki por ta saku di chips, buskuchi, etc)
  • Kondishon físiko di e gamer ta bai patras dor ku e ta sintá ta game.
  • Otro areanan di bida por bai atras dor di dediká mas tempu na gaming. (Manera skol, trabou, amistatnan…)

Tipo di gamer

Gamer profeshonal
Gamer sosial i responsabel
Gamer problemátiko

Ki ora mi ta adikto na gaming?

Si bo ta pasa hopi tempu ta game, esaki no ta nifiká outomatikamente ku bo tin adikshon. Adikshon na gaming ta keda yama Internet Gaming Disorder (IGD). Pa por diagnostika esaki, tin algun kriteria ku sigur 5 di nan e persona lo mester ta eksperensia den e delaster anja:

  1. Pensa konstantemente riba gaming.
  2. Hanja síntoma ora bo no ta game, manera sinti tristesa, rabia, irita, laf, nada no ta leuk mas.
  3. Toleransia; bo ta bai invertí kada biaha mas tempu den gaming.
  4. Bo ta purba di stòp òf hunga ménos pero bo no ta logra.
  5. Bo no ta interesá mas den otro kosnan den bida manera bo hobinan i/ of aktividatnan sosial.
  6. Bo ta sigui game hopi, ounke bo ta eksperiensiá konsekuenshanan negativo den bo bida.
  7. Bo ta gaña tokante kuantu ora bo ta game.
  8. Gaming a bira un forma di skapa for di emoshonnan negativo manera miedu, tristesa, rechaso, etc.
  9. Bo relashonnan, trabou i skol ta na peliger dor di bo komportashon di gaming.

Dikon un hende por bira adikto na gaming?

E motibunan dikon un hende por bira adikto, ta dependé di e persona mes i su ambiente. E mundu virtual di gaming ta ofrese varios posibilidat manera:
1. Satisfakshon inmediato di algun nesesidat humano, manera kontakto sosial, rekonosementu, outonomia i kompetensia.
2. Posibilidat pa skapa di e mundu i bai den e mundu virtual kaminda tur kos por i kaminda bo por skapa di bo problemanan diario.
3. Bo por keda anónimo i krea bo personahe perfekto.

Banda di esei, tin hende ku ta vulnerabel pa adikshon. Algun faktor ku por hasi un hende vulnerabel ta por ehempel, konfiansa propio abou, soledat, timides i falta di abilidat sosial. Tambe tin hende ku ta hopi sensitivo pa rekompensa ku gaming ta duna i nan ta haña mas difísil pa kontrolá nan deseo pa game.

E ambiente tambe por hunga un ròl den e desaroyo di adikshon. E persona tin sufisiente alternativa pa rekreá su mes? E ambiente direkto (mayor/ edukado) ta pone algun regla pa gaming?

Algun tep pa prevení adikshon na gaming:

  1. Stipula e kantidat di ora pa dia ku bo ta bai game delanta.
  2. Registra kuantu ora pa dia realmente bo a game.
  3. Traha palabrashon entre mayor i yu kuantu ora máksimo e yu mag di game pa dia. Por ehèmpel 2 ora pa dia.
  4. Evita di laga e gaming tuma lugá di otro kosnan importante den bida, manera: bo deskanso, bo skol, bo hòbi, bo amigunan, bo trabou i tareanan diario.
  5. Sea un persona sosial den kas. Keda ku kontakto ku miembronan na kas, hasi kosnan gezellig, hasi kosnan huntu ku famia. Ora bo yega kas no bai mes ora tras di bo kòmpiuter di manera ku bo keda alkansabel pa tur hende na kas.
  6. Keda pendiente riba e señalnan di game dimas, manera: bira rabia òf iritá ora bo no por hunga, keda pensa hopi riba gaming i pèrdè hopi tempu den gaming.

 

Dikshonario di gaming

Dikshonario di gaming:

  • Skins:
  • Avatar:
  • Flow:
  • Massive multiple online games:
  • Massive multiple online role-playing games:
  • First Person shooter:
  • Lootboxes:
  • Twitch:

Tèst bo mes

Tèst bo mes:

  • Skins:
  • Avatar:
  • Flow:
  • Massive multiple online games:
  • Massive multiple online role-playing games:
  • First Person shooter:
  • Lootboxes:

Wega di plaka

By Kustumbernan adiktivo

Wega di plaka

Wega di plaka hopi biaha ta kuminsá komo un aktividat pa dibertí i pasa prèt. Mayoria hende por gèmbel na un manera responsabel: por ehèmpel segun por nan ta kumpra number. Òf den wikènt nan ta bai nan ‘bon kuné’ òf bingo. No tin nada malu den purba bo suerte de bes en kuando.

Pero pa sierto hende wega di plaka no ta algu asina inosente mas: tin hende no por biba mas sin e ‘sensashon’, e kick, di wega di plaka. E kick ta sali for di e tenshon di gana òf pèrdè. E persona adikto ta lubidá tur kos ku ta rònt di dje anto e ta bira un ku e wega. E tenshon i emoshon ku e gèmbelmentu ta dun’é ta meskos ku e high di un persona bou di efekto di alkohòl òf droga. E high ta yuda tapa tur preokupashon i laga e persona sinti’é “bon”. Adikshon na kasino ta hopi peligroso pasobra e ta un adikshon skondí. Ta difísil pa bo sa si un persona ta adikto pasobra por lo general bo no ta ripará nada straño na dje. Ora e persona buska yudansa su problema di wega di plaka por ta hopi serio kaba.

Dikon hende ta hunga wega di plaka?

  • Nan ta kere ku nan por gana hopi sèn fásilmente;
  • Pa dibertishon;
  • Pa hunga grandi den kompania di amigunan;
  • Pasobra amigu(a)nan òf famia ta hunga;
  • Pa aventura i sensashon i e kick ku bo ta sinti ora bo gana;l Pa lubidá òf hui pa problema di tur dia;
  • Pa mata tempu.

Tipo di wega di plaka:

  • Wega di plaka kaminda bo por mira resultado mesora, manera mashin di plaka, remate, wega di kasino, wega di karta, tira dou, raspa i gana, nòk, ’21′, sierto tipo di Sports Betting i wega di number. Den e último añanan gambling via internèt a oumentá.
  • Wega di plaka kaminda bo no sa e resultado mesora, manera brièchi, lòt òf loto.
  • Weganan ku ta duna resultado mesora ta hopi mas adiktivo kompará ku esnan ku no ta duna un resultado inmediato.

Ki ora bo ta adikto na wega di plaka?

Na FMA nos ta usa algun kriterio pa por yega na sa ki ora nos ta papia di adikshon na wega di plaka. Ora bo tin un òf mas di e komportashonnan aki posiblemente bo lo por tin problema ku wega di plaka.

  • Konstantemente bezig ku wega di plaka, sea aktivamente òf mentalmente.
  • Saka montantenan di sèn kada biaha mas haltu pa sinti e kick.
  • Intento(nan) pa stòp òf baha man no ta logra.
  • Intrankil òf iritá ora bo ta purba baha man òf stòp.
  • Bai hunga plaka di nobo pa por kita e problemanan for di bo mente, pa kita angustia, depreshon òf sintimentu di kulpa.
  • Ke gana e sèn bèk ku bo a pèrdè.
  • Gaña famia òf konosínan tokante e kompartashon ku wega di plaka.l Hòrta, gaña òf hasi froude pa por sigui hunga plaka.
  • Problemanan finansiero komo konsekuensia di wega di plaka.

Konsekuensianan di adikshon na wega di plaka

  • Problema finansiero: Un persona ku ta adikto na wega di plaka ta si- gui gèmbel, asta ora e ta den problemanan finansiero grave.
  • Su relashonnan ku famia, amigunan, trabou i/ òf estudio ta bai atras.
  • Problemanan mental: miedu, angustia i kulpa.
  • Ora e persona stòp ku komportashon di wega di plaka e ta haña síntomanan di apstinensia, manera: problema pa drumi, doló den stoma, doló di kabes, atake di pániko, rabia, iritashon i depreshon.

Wega di plaka i e seleber

Dor di e tenshon konstante di gana òf pèrdè e seleber ta produsí un kantidat grandi di dos supstansia: endorfina i adrenalina. Dor di esaki e persona ta sintié “dushi” i e ta eksperensia un kick. E tenshon i e kick ta aktivá e sentro di plaser òf rekompensa den seleber. I e seleber ta produsí un supstansia ku yama dopamina. E dopamina ta laga e persona sinti e sensashon di rekom- pensa òf high. I mas tantu un hende gèmbel, mas dopamina e ta haña i mas plaser e ta sinti.

Tèst bo mes:

Kontestá SI òf NO na kada pregunta aki bou:
1. Bo a yega di sinti ku bo mester baha man ku wega(nan di plaka?
2. Bo a yega di ninga òf skonde bo komportashon di wega di plaka pa otro hende no kritikábo, dor ku bo ta hunga plaka hopi?
3. Dor di bo komportashon di wega di plaka; bo a yega di hañabo den problemanan emoshonal, familiar, ekonómiko òf problema na trabou?
4. Frekuentemente bo ta sinti un gana iresistibel pa bai hunga plaka ounke esaki ta kousa di bo problemanan?

Resultado:

Si bo kontesta tabata SI na dos òf mas pregunta, FMA ta rekomendá bo pa buska yudansa profesional pa evaluá bo kaso mas profundo. Esaki ta posibel na FMA.

Base

By Supstansianan adiktivo

Base

Kiko ta base?

Base tambe yamá crack ta un derivado for di kokaina. Kokaina ta un droga ku ta bin den un puiru blanku ku ta ser inhalá via di nanishi. Base ta mes un droga pero esaki ta ser humá. Pa e kokaina por bira base e ta pasa dor di un proseso di preparashon. Kokaina ta wòrdu mesklá ku awa, amoniak i bikarbonato di sodio. Despues e produkto ta wòrdu filtrá i loke keda ta crackòf base. Base ta bira huma na 90oC i e ora ei si bo por hum’é. Hopi biaha durante e proseso pa traha base, e persona ta hinka otro kímikonan aden ku ta hopi dañino pa bo seleber i bo órganonan. Esakinan por ta supstan- sianan manera: aceton, gasolin, zür i diferente otro ásido; manera por ehèm- pel esun di bateria di outo.

Kon e ta wòrdu usa?

Base ta wòrdu usa via di un pipa, kuchara òf riba papel di aluminio. E persona ta hinka e base den un pipa, e ta keinta e pipa i inhalá e produkto via di e pipa. Òf e persona ta pone un pida base riba un papel di aluminio anto keinta e produkto bou di e papel aluminio ku un lighter. E base ta evap- orá i e huma ta wòrdu inhalá, via un pipa.

Efekto físko di base

Efekto di base i kokaina den bo kurpa ta meskos. Pero ora bo inhalá kokaina promé e mester bai e kurason i despues e ta bai den e pulmon. En kambio ora e persona huma e base, den un biaha un kantidat di sup- stansha ta yega na e seleber i e ta hasi un efekto inmediato. E persona ta sinti e efekto di e base despues di 7 pa 10 sekònde ku el a inhal’é. Dor di esei efekto di base ta hopi mas fuerte i e riesgonan dor di uso di base ta mas haltu kompará ku kokaina. Base meskos ku kokaina ta okashoná konsekuensha den e kurason, depreshon i pèrdida di peso. Usadó di baseno ta sinti ora nan ta kansa anto nan ta sigui usa konstantemente te pasa nan límite. Nan ta sigui usa te ora nan ta totalmente agotá.

Efekto mental di base

Base ta oumentá e dopamina den e seleber. Dopamina ta un “neurotrans- mitter’ den nos seleber ku ta sòru di aktivá e sistema di plaser. P’esei e per- sona ku ta sinti un efekto di high ora e usa base. E dependensia mental ta hopi fuerte. Ora e efekto di base baha despues di 5 minüt, e persona ta sinti’é asina malu ku e ta bai usa mesora pa e skapa for di e sentimentu malu aki.

Adikshon na base

Uso di base ta adiktivo. Banda di heroina i nikotina, base ta un di e supstan- shanan mas adiktivo. E high ta inmediato i hopi plasentero pero su durashon ta poko. Dor ku su efekto ta dura asina kòrtiku e usadó ta kai den un crashhopi lihé, anto e usadó ke usa mes ora i tras di otro.

Toleransia

Toreransia ta na momentu ku e persona kustumá ku e droga i e mester usa un kantidat mas haltu pa alkansá e mesun efekto ku e promé biaha. E per- sona ku ta usa base, ta sinti toleransia agudo. E promé dósis ta produsí un sensashon di plaser intenso, pero e efektonan di esaki ta bira ménos ora e usa di dos biaha. E persona ke sinti e mes un efekto i ta p’esei e mester usa un kantidat mas haltu di base.

Síntoma di apstinensia

Depreshon fuerte, doló, kansansio, debilidat i mal soño ta e síntomanan ku e persona ta keda sinti durante hopi tempu. Den e periodo aki e persona ta sinti un deseo fuerte pa usa base.

“Overdosis”

E uso di base por hiba un persona na overdosis. I esaki lo por resultá fatal. E motibunan ku un hende por fayesé ta dor di:
1. E uso di base ta sera bo ardunan i arterianan, bo preshon di sanger ta subi dor. Esaki por okashoná un atake selebral i atake di kurason.
2. Depreshon di respirashon.
3. Atakenan elíptiko. Esakinan por ta un tras di otro i dor di esaki e por kousa morto.

Efektonan riba termino largu

E efektonan ta meskos ku na kokaina pero e riesgo ta mas grandi ora bo usabase. Banda di okashoná adikshon, e persona lo tin e siguiente konsekuenshanan:
• Pulmon
Base ta iritá i daña garganta i pulmon. Usadónan di base hopi biaha tin doló den pechu. Nan ta tosa hopi i tin doló di garganta. Tin biaha esaki ta kombiná ku un sleim kolo maron òf pretu. E funshon di e pulmon ta bai atras i nan por haña bronkítis króniko. E dañonan di pulmon ta bira tin biaha asina grave ku e no ta rekuperá.
• Baha di peso
Base ta baha e gana di kome. E kurpa ta pèrdè peso i e usadó ta keda hopi kansá.
• Problema pa drumi
Usadó di base tin hopi problema pa drumi i kansansio króniko.
• Kueru
Usadó di base tin problema ku lepnan ta bira hopi seku ku por kibra i nan stèm ta bai atras. Esaki dor di ku e base ta dof e garganta. Tambe nan por haña kimá den nan kara dor ku e huma di base ku ta bai den nan kara.
• Problema mental
Tin un riesgo haltu ku usadó di base ta bira paranoia, e ta sufri di miedu i depreshon.

Alkohol

By Supstansianan adiktivo

Alkohòl

Kiko ta Alkòhòl?

Aki na Kòrsou i hopi parti di mundu alkòhòl ta un droga legal.
Alkòhòl ta un likido sin koló i sin sabor. Tin bebida ku kontené alkòhòl, pa ta mas eksakto: Ethanol.

Alkohól ta sali for di un proseso di fermentashon di likido ku tin suku, manera:
• Grano,ku ta ser usá pa traha serbes i wiski.
• Fruta, manera dreifi ku ta ser usá pa traha biña i koñak.
• Batata, ku ta ser usá pa produsí vodka.
• Suku di kaña,ku ta ser usá pa traha ròm.

E bebida alkohóliko ta un meskla di alkòhòl ku awa i otro ingredientenan pa dun’é sabor.

  • Serbes ta kontené mas o ménos 5% di alkòhòl puru, mes tantu ku un bebida manera un Breezer.
  • Biña por kuminsá for di 9% i bebida stèrki tin 35% alkòhòl puru. Pero si basha kada un dje bebidanan aki den nan mes tamaño di glas, kada glas lo kontené mesun tantu alkòhòl.

Kiko ta e efektonan di alkòhòl?

Por lo general nos ta bebe alkòhòl paso- bra nos ta hañ’é dushi i e ta forma parti dje ambiente. Uzo moderá di alkòhòl por lo general no tin konsekuensha serio pa bo salú. Pero abuzu di alkòhòl si por afektá bo salú fisiko i mental.

Efekto riba bo kurpa

E efekto aki ta dependé e.o. di e kantidat di alkòhòl ku bo bebe, bo peso, bo sekso i e frekuensha ku bo sa bebe. Alkòhòl ta pasa di bo boka bai bo stoma i tripa, kaminda e sanger ta apsorbé. E sanger ta hiba alkòhòl pa tur parti di bo kurpa, pues tambe na e seleber. Den komienso ora alkòhòl yega e serebro bo ta sinti kon- tentu i ku mas pèp. P’esei hende ta kere ku alkòhòl ta duna energia. Pero en realidat e ta ‘vèrdof’ bo, pues a lo largu bo konsentrashon ta baha i bo ta pensa i reakshoná mas poko poko. Despues di un par di glas di un bebida alkohóliko, e persona su estado di animo, bista, oido i kordinashon motoriko ta ser afektá negativamente.

Parti di e efektonan ta ku bo por haña:
• Bo wowo ta bira kòrá, bo rosea, sodó i urina ta kuminsa hole alkòhòl.
• Bo por sinti bo mes laf, malu i asta ku gana di saka (wayabá).
• Ora di drumi bo ta pega soño lihé pero bo ta drumi malu i lanta kansá.
• Alkòhòl ta afektá bo memoria i bo por haña un black-out. Esei kemen ku bo no ta kòrda kiko a sosodé durante e oranan ku bo a bebe alkòhol.
• Bo igra ta konsidera alkòhòl komo un venenu i e ta traha duru pa sak’é for di bo kurpa. Pa kada glas di alkòhòl ku bo bebe bo igra ta tuma un ora te un ora i mei pa sak’é bèk. Mas bo bebe, mas tempu e igra lo tuma i no tin manera pa laga e proseso aki kana mas lihé. Bebe awa, baña ku awa frui, bebe kòfi òf kana no ta yuda. E igra ta saka 95% di alkòhòl for dje kurpa, e sobra 5% ta sali via rosea, sodó i urina.

Efekto riba bo mente

Alkòhòl tin efekto riba bo estado di animo i bo komportashon. Alkòhòl ta verdof bo seleber. Pesei tin hende ku ta kai den koma pa motibu di uso eksesivo di alkòhòl.

Bou di influensha di alkòhòl bo por bisa òf hasi kos ku ta duel bo despues. Por ehèmpel si bo ta fuma bo tin e tendensia di tene relashon seksual sin protekshon. Alkòhòl por pone bo aktua agresivo, loke por trese pleitu, bringamentu i destrukshon. Tambe bo tin chèns di kousa of resultá enbolbí den aksidente di outo. Bou di in- fluensha bo no sa kiko ta pasa ku bo i por ehèmpel hende por abuzá di bo mas fasil.

Abuzu di alkòhòl a largo plaso tin e.o. siguiente konsekuenshanan:

  • Ta iritá bo wowo i por afektá bo bista.
  • Preshon haltu i batimentu di kurason.
  • Kanser den boka, garganta, slòkdarm, pechu, igra i tripal Derame selebral.
  • Iritashon inkurabel na igra.
  • Impotensia.

Kiko alkòhòl ta hasi ku bo seleber?

Un persona ku ta abuza di alkòhòl durante hopi aña por kousa dañonan serio den nan seleber. Manera por èhèmpel sindrome Wernicke-Korsakoff ku ta un malesa ku ta kousa konfushon mental, parálisis di e nervionan ku ta move wowo i difikultat pa kordiná muskulo.

Tene kuenta tambe ku lo siguiente:

Si bo ta na estado alkòhòl por strobe kresementu di e beibi, e ta afektá desaroyo di su sistema nervioso i por kousa retardo mental. Tambe bo por pèrdè bo yu. Mama ku ta bebe alkòhòl i duna pechu, ta pasa alkòhòl pa e beibi.

  • Ta peligroso pa usa alkòhòl kombiná ku remedi pa drumi òf kalmante. Alkòhòl riba su mes ta vèrdof bo kaba i huntu ku e remedi, e efekto ta bira hopi mas fuerte.
  • Alkòhòl den kombinashon ku droga ta peligroso i por ta fatal. Tin droga ta ponebo sinti mas fuma. Otro tipo di droga ta kita e efekto di sinti bo fuma i dor di esei bo ta kere ku bo por sigui bebe. Kombinashon di droga i alkòhòl por pone hende bira miedoso òf agresivo. Tambe bo por bira sikótiko (bo ta imaginá, mira, sinti i hole kosnan ku no tei);
  • Bo por sinti ku bo mester bebe kada biaha mas alkòhòl pa sinti mesun efekto “dushi”;
  • Mal uso di alkòhòl por hasi bo adikto. Adikshon na alkòhòl ta un malesa ku ta desaroyá gradualmente. Bo tin problema ku alkòhòl ora:

    1. bo ta sinti bo anshá dor di e gana iresistibel pa bebe
    2. ora bo ta pèrdè kòntròl: bo no por stòp di bebe despues di dal un òf dos “drinks”
    3. ora bo mester bebe pa por funshoná, por ehempel traha
    4. ora e bebementu ta strobabo di karga bo responsabilidatnan familiar, sosial i di trabou

    Meskos ku tur otro adikshon, alkoholismo ta eksigí tratamentu profeshonal. Si bo tin problema ku alkòhòl yama i traha un sita pa guia i tratamentu. Mèldu bo mes serka nos.

XTC

By Supstansianan adiktivo

XTC

Kiko ta ecstasy?

Ecstasy (XTC) ta un píldora òf puiru manera kristal ku ta kontené e droga3,4-methylenedioxy-methamphetamine (MDMA). MDMA ta nòmber kímiko pa e supstansia aktivo di ecstasy i e ta pertenesé na e grupo di droga: anfe- tamina, ku ta un droga smulante. E ta subi e akvidat kímiko den e seleber.

Nan ta yama MDMA; “M” òf Molly anto ecstasy: XTC òf X.
Píldoranan di ecstasy tin diferente koló i hopi biaha nan tin un logo òf un pintura riba dje. Hopi biaha ecstasy ta wòrdu usá na fiesta, p’esei e ta konosí komo un partydrug.

Kon ecstasy ta wòrdu usá?

E píldora, puiru di MDMA i kristal ta wòrdu usá di forma oral, ku mayoria biaha un slòk di bibida su tras. Tin hende ku ta lemb’é. Ecstasy ta pasa den bo stoma i via di bo tripa e ta drenta den bo sanger. Ora e yega na bo sele- ber, bo ta sinti ku bo ta bou di influensha. Bo ta sinti su efekto entre mei ora i un ora. Ora bo usa e puiru e efekto ta yega mas lihé. Despues di 4 ora su efekto ta baha i e ora ei bo ta sinti bo down. E persona ta sinti’é kansá, deprimí i sin ánimo.

Kiko ta e efektonan mental di ecstasy?

MDMA (ecstasy) ta stimulá e produkshon di sierto supstansia den bo seleber. Dor di esaki bo ta sinti kambio den e estado di konsiensia i tambe bo ta sinti un efekto eufóriko. Dor ecstasy bo ta haña hopi energia i un sintimentu di felisidat. Ademas e ta kousa un efekto ku bo ta haña mas nesesidat di tin kontakto ku otro hende. Bou di efekto di ecstasy bo ta eksperimentá un sinti- mentu di ta enamorá. Muzik ta zona mas dushi i ademas dor ku bo tin hopi energia, bo por keda baila pa oranan largu, manera ku den un trans bo ta.

Konsekuensia dor di uso di ecstasy

E dianan despues di uso, bo por haña sakamentu durante 2 dia. I dor ku hopi biaha ecstasy ta wòrdu usá den wikènt, e dia ku mas bo ta sinti malu ta riba djamars. E dia aki bo ta haña ademas síntomanan di depreshon.

Riesgonan fîsiko dor di uso di ecstasy

E supstansia MDMA ta afektá e regulashon di temperatura den bo kurpa. Dor di ecstasy e temperatura di bo kurpa ta subi i bo ta kuminsá soda. Si banda di esei ta hasi kalor i bo ta bebe tiki awa, bo temperatura di kurpa ta subi dimás, bo ta pèrdè muchu vògt i bo kurpa ta seka. Tin hende ku dor di esaki no ta orina sufisiente. Tin otro hende ku dor ku nan ta haña hopi set, nan ta bebe demasiado awa. E awa dimás ta intoksiká bo.

Ora bo usa ecstasy den un kantidat muchu haltu, bo ta haña doló di kabes hopi fuerte i bo ta maria. Tambe bo ta haña gana di saka, batimentu di kura- son, preshon di sanger abou, keintura haltu i problemanan di koordinashon di moveshon. Tin hende ta haña un sintimentu ku e mundu no ta real. Tin kasonan ku uso di ecstasy a terminá na morto.

Riesgonan sikológiko dor di uso di ecstasy

Dor ku ecstasy ta un píldora, bo no sa sigur kiko presis bo ta guli. Si den píldora tin otro supstansianan straño, esakinan por kousa diferente efekto negativo. Tin biaha ta trata di supstansianan manera speed, kafeina òf supstansianan ku ta deprimí bo sistema nervioso.

Tur esakinan por kousa problemanan di memoria, problema pa konsentrá, depreshon i tambe e persona por hañ’é ku un bista trubel. Dor ku bo preshon di sanger ta subi, bo tin riesgo di haña un ataka selebral. Tin hende ku ta sinti nan mes un tiki malu, pero otro hende ta sinti nan mes iritá, ku doló di kabes, mariá, kansá i ku problema ku drumimentu.

Efektonan riba tèrmino largu

Hopi usadó di ecstasy ta bira depresivo segun tempu pasa. Nan ta haña un sintimentu di bashí, nan no ta mira e nifikashon di bida, nan ta sinti miedu i tambe nan por haña reakshonnan di pániko.
Hopi tin pensamentunan di paranoia i problema pa drumi. Ecstasy por daña e nir i e igra. Usadónan di ecstasy ta haña grip i haña infekshon mas lihé.

Ecstasy i bo seleber

Ecstasy ta afektá e balansa di manera negativo di e sierto supstansianan den bo seleber. Un persona ku ta usa ecstasy un biaha pa luna òf mas frekuente, lo ripará ku e kick di ecstasy kada biaha ta bira ménos. Usa mas kantidat diecstasy no lo yuda pa e efekto positivo oumentá.

Adikshon/Dependensia mental

Ecstasy por okashoná dependensia mental. Esaki ta sosodé na momento ku un persona no ta haña leuk mas pa sali sin usa ecstasy. E gana di usa ta asosiá ku e gana di sali, baila i tin kontakto ku otro hende. E gana aki por dura algun luna despues ku e persona a stòp di usa ecstasy. Un trigger por lanta e gana di usa ecstasy di nobo. Un trigger ta un lugá, un ambiente, un situashon òf un hende ku ta aktivá e gana di usa.

Kon bo por rekonosé un hende ku a usa ecstasy?

Un hende ku ta usa ecstasy por tin e siguiente síntomanan:

  • E persona ta relahá i e no ta mustra preokupashon.
  • E persona tin gana di aserká otro hende físikamente.
  • E persona ta yen di energia, hopi aktivo, sinti euforia i ta papia hopil Pupila di wowo ta grandi.
  • Ke baila i por keda baila durante hopi ora.

Un kantidat di uso haltu di ecstasy por kousa:

  • Halusinashon
  • Desorientashon
  • Miedu/Angustia

Kokaina

By Supstansianan adiktivo

Kokaina

Kiko e ta?

Kokaina ta bini di un mata ku ta krese na Sur Amerika. E ta mihó konosí komo “coke” kual ta un puiru blanku kristalino. E tin un smak poko beter. Nan sa yam’é: koka, blanku, snow, puiru di oro (golddust), mangel pe nanishi (snow- candy), puiru di plaser (joy powder). Usadonan ta inhalé via nanishi (sneif), òf ta usa angua pa inyekté den sanger. Uso di angua no ta popular aki na Kòrsou. Tin hende ta mesklé ku tabako, e ta duna un efekto fuerte i korto. Kokaina tin un influensha fuerte riba nos seleber. E ta liberá dopamina, sero- tonina i noradrenalina. Debí na e dopamina i serotonina e usadó ta sinti su mes dushi i bon, e noraderenalina ta duna energia. Na momentu di uzo e ta bai direkto den bo sanger i bo ta kuminsá sinti e efekto di dje.

Kiko ta su efektonan?

E efekto di kokaina ta dependé entre otro di:
• 
Kondishon físiko di e persona;
• Kantidat ku ta wòrdu usá
• Sistema di usa (si ta sneif óf ta hasi uso di angua)

Na momentu ku bo hasi uso di kokaina, e ta stimulá bo sistema nervioso mesora. Esaki ta pone ku bo preshon ta subi, kurason ta bati mas duru, bo vena ta sera i bo ta hala rosea mas purá. E ta dunabu energia i ta vèrdof bo, pues bo no ta sinti ku bo ta kansá òf ku bo tin hamber. E usadó ta sinti su mes kontentu i ta sinti ku e por kue mundu ku man. Di otro un banda e uso di kokaina ta trese un kambio den bo karakter dor di hasibu un hende egoista, arogante i swak. Otro efekto di e kokaina ta ku e ta dunabo e sensashon di tin hopi kurashi. Debí na e pensamentu ku bo mes por tur kos

i ku bo no tin mester di yudansa, bo ta isolá bo mes for di hende. E ta trese algun efekto i influensha pa ku nos kurpa. E efektonan ku e kokaina ta ehersé ta riba termino kòrtiku i largu.

E konsekuenshanan físiko i mental di uso di kokaina ta:

  • Bo ta haña batimentu di kurason.
  • E ta influenshá bo manera di aktua i pensa dor ku kokaina ta lagabu halusiná.
  • Si bo hasi uso di kokaina huntu ku alkòhòl bo kurason lo bati mas duru ku normal, tambe e por afektá bo pankreas
  • E ta okashoná doló di kabes.
  • E ta subi bo preshon di sanger.
  • Bo nanishi ta kuminsá basha awa i nanishi será, problema ku gulimentu, stèm heis, nanishi ku ta sangra, herida rondó di nanishi, lep i den boka.l Bo ta sinti bo mes hanshá, nervioso i deprimí.
  • Difikultat ku drumimentu.
  • Bo lo por haña daño na wesu di bo nanishi.
  • Bo ta pèrdè peso i smak pa kome.
  • Bo por hañabu ku impotensia.
  • Atake di djimpi severo.
  • Mas bo usa kokaina, mas bo mente ta bai mas patras.
  • Paranoia; bo ta deskonfiá tur hende i bo ta bira fasilmente jalurs.
  • E ta hasibu adikto, mas aun ora bo ta kombiné ku alkohòl
  • Uso di angua ta trese ta hinkabo den riesgo di haña infekshon, herida òf aids. Tambe e sanger por koha (forma klòmpi).

Uso frekuente ta pone ku e persona ta neglishá su mes, su famia i trabou. E ta gasta mayoria di su sèn na e bisio aki. E ta pèrdè interes den tur kos, asta den e kosnan ku normal e ta gusta, manera su hòbinan. Kokaina ta kambia bo personalidat, i esaki ta afektá tur bo sernan kerí.

Tur efekto ariba menshoná ta mas serio, si e usadó tin kurason debil, preshon haltu, ta sufri di epilepsia òf tin malu di suku.

E imágenan aki ta mustra funshonamentu di diferente seleber. E promé imágen ta seleber ku ta funshoná nòrmal sin droga. Hopi koló hel riba e imágen kemen ku tin hopi aktividat na nivel selebral. E di dos imágen ta mus- tra un seleber di un persona adikto na kokaina, pero ku no a usa durante 10 dia anto e di tres imagen ta mustra un persona ku a stòp di usa durante 100 dia. Ora un hende stòp ku su uso di kokaina, e aktividat i funshonamentu selebral ta aumentá durante su rekuperashon.

P’esei nunka ta lat pa bo stòp ku bo uso di kokaina. Tuma kontakto ku FMA pa haña yudansa i logra un bida ku éksito

Tabako

By Supstansianan adiktivo

Nikotina

Kiko ta nikotina?

Nikotina ta un supstansia ku ta sali for di mata di tabako (Nicotiana Tabacu). Nikotina ta influensiá bo sistema nèrvioso sentral. Ora bo inhalá nikotina, e ta kousa entre otro un sensashon “dushi”. I ta p’esei nikotina ta e supstansia adiktivo den tabako.

Despues di shete sekònde ku bo inhalá nikotina, e ta yega na bo seleber i bo ta sinti su efektonan. E efekto di nikotina aki ta dura 20 minüt. Despues di 8 ora, mitar di e nikotina a sali for di bo kurpa.

Kiko ta e efektonan di nikotina?

Nikotina ta kousa efektonan mental i físiko.

Efektonan mental manera:

  • Subi bo estado di animo
  • Trankilisá bo i relahá bo
  • Subi bo siguridat propio
  • Subi bo konsentrashon
  • Bo ta sinti intrankilidat ora e nivel di nikotina baha

Efektonan fisiko manera:

  • E ta pone bo kurason bati mas lihé
  • E ta subi bo preshon di sanger
  • E ta baha bo temperatura na man i pia
  • E ta pone bo hala rosea mas lihé
  • E ta daña bo vena i ardu

Dikon humamentu ta asina adiktivo?

Despues di huma un òf mas sigaria, bo por bira adikto. Dikon? Esaki ta kousá dor di Nikotina. Nikotina ta similar na un supstansia ku bo kurpa mes ta pro- dusí i ku ta lagabo sinti “dushi”. Un humadó no por sin sigaria pasó e mester di esaki pa e por sintié bon.

Na 2009 un grupo di eksperto a kategorisá e droganan segun e riesgo di adikshon ku nan tin. Tabako tabata un di e supstansianan mas adiktivo despues di heroina i “crack”. Metamfetamina, kokaina i alkohòl a skor mas abou ku tabako. Den un otro investigashon na Merka a sali ku tabako tin un probabilidat mas haltu (32%) pa kousa adikshon kompará ku heroina (23%).

Sirkulo visioso

Uso di tabako ta kousa intrankilidat. Dor di hasi uso di tabako, e intrankilidat ta kita temporalmente. Dor di sigui huma, bo kurpa ta kustumá na e nikotina. E sintimentu di intrankilidat ta oumentá dor di falta di nikotina i e nesesidat pa huma ta bira mas.

Nivel di nikotina den sanger

Bo kurpa ta kustumbrá lihé na nikotina. E nikotina den sanger mester keda na un sierto nivel. Ora e nivel di nikotina aki baha den bo sanger, bo ta sinti intrankilidat i falta di konsentrashon. I ora bo huma e sintimentu di trankilidat ta bin bèk pa un ratu. Esaki ta dor ku e nivel di nikotina den sanger ta subi bèk. Hopi hende ta bisa ku nan ta huma pa bira trankil pero kisas nan no ta konsiente ku e kousa di nan ten- shon i intrankilidat ta resultado di a huma sigaria promé.

Asosiashon

Dor di huma diariamente i na diferente lugá, bo ta kuminsá asosiá lugánan ku e sintimentu “dushi” di humamentu. Ora bo yega na e mes un lugá òf topa ku e mes un persona, bo ta kòrda riba humamentu anto bo deseo pa huma ta oumentá.

Kambio den bo seleber

Bo seleber tin hopi kos ku ta kambia dor di humamentu. Dor di esei, bo se- leber por duna ménos resistensia na e impulso pa stòp di huma. Aunke bo ta plania pa bai stòp, tòg bo ta sigui huma.

Kua ta e konsekuensianan di huma sigaria?

Huma sigaria ta dañino pa bo salú debí na e supstansianan tóksiko ku bo ta hala aden. Den tabako tin mas ku 4000 ingrediente kímiko, di kua sigur 40 ta stimulá e malesa di kanser. Hopi hende ta pensa mesora den kanser na pulmon, pero no ta solamente esei so humamentu di sigaria por kousa. E ta afektá bo kueru, bo seleber i bo seksualidat.

E tres supstansianan ku ta okashoná mas malesa ta: nikotina, ter i “kool- monoxide”. Tin biaha bo ta ripará efekto negativo riba bo salú mes ora dor ku bo ta tosa hopi òf kansa lihé ora bo ta hasiendo deporte òf subi trapi. Tin otro hende ku no ta ripará e efektonan mes ora pero despues di algun aña.

  • Ter ta okashoná: Bronkítis, enfisema na pulmon, kanser na pulmon, na garganta i na tripa entre otro.
  • “Koolmonoxide” ta baha bo kondishon di salú: Problema di kurashon i ardu, infarto selebral
  • Nikotina por okashoná adikshon i preshon haltu.

Kiko ta pasa ora bo ta un humadó pasivo?

E persona ku ta huma sigaria ta ekshalá 85% di e huma. Ora bo ta banda di e persona bo tambe inhalá e supstansianan tóksiko ku tin den tabako. Esaki- nan ta hasi daño na bo salú. Ora bo ta un humadó pasivo bo chèns pa haña kanser na pulmon ta subi ku 20% te 30%. Huma pasivamente un ora pa siman ta subi e chèns pa haña un infarto di kurason ku 15%. P’esei ta importante pa bo bisa e humadó di sigaria ku bo tin molèster di nan huma.

Benefisio di stòp di huma.

Kiko ta e kosnan positivo ku lo bo ripara ora bo stòp?
Si bo ta humando i bo ta pensando pa stòp ku esaki, FMA ke motivá bo hasi esaki.
Hendenan ku a stòp di huma pa algun siman, a nombra e siguiente benefisionan:
• Mi ta sinti mi mes orguyoso di a stòp.
• Mi ta sobra mas sèn.
• Mi kondishon físiko i salú ta mihó.
• Mi por pruf i hole mas mihó.
• Mi ta sinti mi mas kontentu.
• Mi por hala rosea mas fásil.
• Mi ta un bon ehèmpel pa mi yunan i ñetunan.
• Mi kueru i djente ta mas bunita.
• Mi famia ta kontentu ku ma stòp.
• Otro hende no tin molèster mas di e huma di sigaria.
• Mi no ta tosa mas.
• Mi boka ta hole dushi.
• Mi kas ta mas limpi.
• Mi mannan i pianan tin un temperatura normal.
• Mi ta sobra mas tempu pa hasi otro kos.

Mariwana

By Supstansianan adiktivo

Mariwana

Kiko ta mariwana?

Mariwana ta flor i blachi machiká di e mata di Hènep mihó konosí komo Cannabis. E koló di e mariwana por varia entre bèrdè -maron of hel, dependé di su pais di origen i tambe e kalidat. Tin diferente tipo di mariwana manera p.e. ‘skunk’, ‘kolombiano’, ‘djama’, ‘Krioyo’ i ‘K2’. Un ta mas fuerte ku e otro, dependé e konsentrashon di elemento/ ingrediente sikoaktivo (THC) den e supstansia.

Delta -9- Tetrahydrocannabinòl mihó konosí komo THC ta un elemento siko-aktivo importante den Mariwana. THC ta duna e usadó sintomanan sikoaktivo manera high, stoned, paranoia i halusinashon.

Mariwana sa ser yamá pitu, cheiba of djòint i tambe sa ser uzá aparte di sigaria, den diferente forma manera den pipa ku awa (bòng), den kuminda (space cake) òf den forma di te.

Ta repartí uzo den 2 parti; uzo medisinal i uzo rekreativo.

l. Uzo medisinal ta p.e. zeta di Cannabis (CBD olie).

Den e blachi i flor di e mata Cannabis ta saka e supstansia/ stof cannabidiol (CBD). E supstansia aki por tin benefisionan medisinal i sigun investigashonnan hasí e no tin efektonan sikoaktivo, pues e no ta kontene THC aden. E ta ser prosesá i bendé na zeta, kapsula of tambe den produktonan di p.e. kosmétika. Loke ta importante pa sa ta ku e produktonan aki, ta ser produsí pa industria ku tin pèrmit legal; ku ta nifiká ku nan tin outorisashon pa planta i kultivá.

Mas aleu, sa tin mariwana medisinal ku ta kontene tantu CBD i THC. Esaki ta ku preskripshon di dokter so un hende por us’e pa ku e periodo i kantidat defini. Pa proposito medisinal, e dokter lo duna e pashent mara na sierto malesa spesifiko i den e kaso aki e uso ta pa alivia sintoma (e no ta kura malesa).

 

2. Uzo rekreativo ta p.e. huma mariwana komo eskoho personal.

Den kaso di e mariwana rekreativo, ta kue e mata den su forma original pa huma entre otro. Pues, esaki ta kontene tantu CBD i THC aden.  THC ta e supstansia sikoaktivo ku por tin konsekuensianan negativo pe uzadó.

Aparte ku e uzo di Mariwana por hasi e uzadó adikto i krea dependensia pa sigui uza, e substansia siko-aktivo THC por kousa problemanan síkiko (malesa sikiatriko i depreshon), sikológiko i sosial. Tambe e THC por krea toleransia, esey kemen ku e persona ta subi su frekuensia di uzo of e ta uza kada bes un kantidat mas grandi pa e sinti e sensashon “dushi”. Tin biaha asta e persona ta kombiná e mariwana ku otro droganan (‘cocktail’) pa e por haña un mayor efekto mental.

Efekto di Mariwana

E efekto ku mariwana tin riba e uzadó ta dependé di tantu e konsentrashon di e elemento siko-aktivo THC i tambe e personalidat di e individuo, espektativa, e humor i e ambiente ku e uzadó ta uzando den dje.
• E konsentrashon di e elemento siko-aktivo THC ta dependé di e klima i temperatura na e sitio/ lugá di origen. Bou di klima i temperatura ta ser konsiderá: Solo, rayo di UV i lus. Mas kayente e temperatura of klima ta, mas haltu e konsentrashon di THC ta den e Mariwana.
• Si e uzado ta vulnerabel, p.e. e tin antesedente sikiátriko òf tin problema sikiatriko e elemento sikoaktivo THC por treger e mente lokual ta oka- shoná p.e. sentimentu di hansha, pániko, paranoia (deskonfiansa apnormal), depresividat, halusinashon (mira i sinti kos ku no tei) e.o. Tambe por tin fayo di memoria.
• E THC ta stimulá e estado emoshonal (sintimentu) ku e uzado tin na momentu ku e ta uzando mariwana.
• Hobennan bou di 18 aña ku ta uza mariwana, ta kore mas riesgo di haña problema sikiatriko, debí ku e seleber di e hoben ta den desaroyo ahinda.

Konsekuensia di mariwana

Tin diferente benefisio pa un persona ku no ta uza THC p.e.;

• Spar sèn
• Biba mas salú
• Libertat mental pasó bo no ta dependé di dje. ( Bo no tin adikshon)
• Un mihó salú mental (Prevení pèrdida di memoria, pániko, paranoia, depresividat, halusinashon)
• Bon memoria

Sea ku bo ta uzando e mariwana pa rekreashon, dibertishon, lubida problema, preshon di grupo, stress, haña kurashi, sintibu bon, sintibu liber, pa yena bo tempu, kita sentimentu di laf, paso bo ta kansá, pa drumi, pa evita rechaso, pa relahá (chill), pa sinti ku bo ta konta, pa kualke motibu ku bo por tin…… sa ku FMA tei pabo.

Serka nos tin trahadó sosialnan i sikologonan pa yudabu i sostenebu den guia òf tratamentu.

Sea liber di bo adikshon!